Ξεκινώντας την έρευνα για τα εργατικά ατυχήματα και αφού ανατρέξαμε σε διάφορες πηγές για να συλλέξουμε τα απαραίτητα στοιχεία, έχουμε εξαγάγει χρήσιμα συμπεράσματα όσον αφορά το εν λόγω φαινόμενο στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια.
Γράφει: Άντρος Ιωάννου
Συγκεκριμένα, αυτό που ξεχώρισε από την έρευνα μας είναι το γεγονός ότι τα περισσότερα θανατηφόρα ατυχήματα σε χώρους εργασίας αφορούν πτώσεις από ύψος.
Αφού το ψάξαμε λίγο περισσότερο, διαπιστώσαμε ότι τα εν λόγω ατυχήματα προέρχονται από τον κατασκευαστικό τομέα και τις οικοδομικές εργασίες ενώ την ίδια στιγμή, οι περισσότερες υποθέσεις που οδηγήθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου, αφορούσαν παραβιάσεις που συνδέονται με τους συγκεκριμένους τομείς.
Θέλοντας να διερευνήσουμε εις βάθος το προφίλ των ατόμων που εμπλέκονται στα εργατικά ατυχήματα και αν υπάρχει οποιαδήποτε σχέση με τα προηγούμενα μας ευρήματα, αποφασίσαμε να κινηθούμε στους εξής άξονες:
Καταρχάς, καταγράψαμε την εμπλοκή ανηλίκων σε εργατικά ατυχήματα καθώς επίσης την έκταση του προβλήματος κατά την διάρκεια των τελευταίων χρόνων που εξετάζουμε.
Πέραν τούτου, ψάξαμε για το τι συμβαίνει με τους ανήλικους και τα εργατικά ατυχήματα σε άλλες χώρες και συγκρίναμε τα δεδομένα με την Κύπρο έτσι ώστε να δούμε πως εξελίσσεται το εν λόγω φαινόμενο στην χώρα μας σε σχέση με το εξωτερικό.
Επιπρόσθετα, διερευνήσαμε την εμπλοκή των ατόμων στα εργατικά ατυχήματα με βάση την εθνικότητα τους ενώ την ίδια στιγμή, καταγράψαμε τους κύριους τομείς στους οποίους εργάζονται αλλοδαποί στην Κύπρο.
Παράλληλα, διερευνήσαμε σε ποιους μήνες σημειώνονται κατά κύριο λόγο τα εργατικά ατυχήματα έτσι ώστε να διαπιστώσουμε αν υπάρχει συγκεκριμένο πρόβλημα σε κάποια εποχή.
Στον παρακάτω πίνακα, παρουσιάζονται τα εργατικά ατυχήματα τα οποία αφορούσαν ανήλικα άτομα κατά την περίοδο 2014 – 2018. Συγκεκριμένα, τα δεδομένα αφορούν την Ελλάδα, την Ισπανία, την Γαλλία, την Κροατία, την Ιταλία, την Μάλτα, την Πορτογαλία, την Σλοβενία και φυσικά την Κύπρο.
Όπως μπορείτε να δείτε, στην Κύπρο παρατηρείται αύξηση στην εμπλοκή ανηλίκων σε εργατικά ατυχήματα, κάτι που παρατηρείται και σε ορισμένες άλλες χώρες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στην Ελλάδα η οποία έχει παρόμοια κουλτούρα με την Κύπρο, παρατηρούνται μηδενικά περιστατικά με ανήλικους, παρά το γεγονός ότι έχει σχεδόν δεκαπλάσιο πληθυσμό από το νησί μας.
ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΜΕ ΑΝΗΛΙΚΟΥΣ
Βάση των πιο πάνω δεδομένων και αφού παρατηρείται αύξηση των εργατικών ατυχημάτων στην Κύπρο στα οποία εμπλέκονται ανήλικοι, εντοπίσαμε τους εργασιακούς τομείς στους οποίους σημειώθηκαν τα συγκεκριμένα ατυχήματα.
Όπως μπορείτε να δείτε στο γράφημα που ακολουθεί, οι κύριοι εργασιακοί τομείς στους οποίους έχουν ατυχήματα ανήλικοι είναι οι υπηρεσίες εστίασης (π.χ εστιατόρια, καφετέριες) και τα καταλύματα.
ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ... ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ
Ένας άλλος άξονας στον οποίο κινηθήκαμε για τη συνέχεια της έρευνας μας είναι η εργασία αλλοδαπών στην Κύπρο και η εμπλοκή τους σε εργατικά ατυχήματα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που μαζέψαμε, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συνεχόμενα αύξηση στα εργατικά ατυχήματα που εμπλέκονται αλλοδαποί. Τόσο αυτοί που προέρχονται από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και αυτοί που κατάγονται από τρίτες χώρες.
Χαρακτηριστικό των πιο πάνω, είναι ότι από τους 397 αλλοδαπούς που είχαν εργατικό ατύχημα το 2014, φτάσαμε στους 715 το 2018. Όσον αφορά τους Κύπριους, παρατηρείται μια μικρή αύξηση από το 2015 και έπειτα, ωστόσο οι αριθμοί παραμένουν σε σταθερά επίπεδα εν αντιθέσει με τους αλλοδαπούς που παρουσιάζουν ραγδαία αύξηση στα εργατικά ατυχήματα.
Χαρακτηριστικό της αυξητικής τάσης που παρατηρείται τα τελευταία πέντε χρόνια, είναι το γεγονός ότι το 2015 στην Κύπρο εργάζονταν 69,704 αλλοδαποί (από κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και τρίτες χώρες), ενώ ο αριθμός το 2019 αυξήθηκε στους 86, 250.
Όσον αφορά τους κύριους εργασιακούς τομείς που εργάζονται οι αλλοδαποί στην Κύπρο, σύμφωνα με τα στοιχεία που μαζέψαμε και παρουσιάζονται επίσης στο παρακάτω γράφημα, πρόκειται για τον τομέα τον κατασκευών, τις υπηρεσίες εστίασης και τα καταλύματα καθώς επίσης και το χονδρικό και λιανικό εμπόριο.
Στον τομέα των υπηρεσιών εστίασης και καταλυμάτων παρατηρείται σοβαρή αύξηση στην εργασία αλλοδαπών, αφού το 2019 έφτασαν στους 14,237 έναντι 11,010 που ήταν οι εργαζόμενοι το 2018.
Πέραν τούτου, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στον τομέα των κατασκευών παρατηρείται αύξηση στην εργασία αλλοδαπών χρόνο με τον χρόνο. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το 2015 εργοδοτούνταν 4,962 αλλοδαποί, ενώ το 2019 ο αριθμός εκτοξεύθηκε στους 13, 533.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στα προηγούμενα στάδια της έρευνας μας διαπιστώσαμε ότι στον τομέα των κατασκευών σημειώνονται αρκετά εργατικά ατυχήματα, ενώ στους αριθμούς που παρουσιάζονται όσον αφορά τους αλλοδαπούς, δεν υπολογίζεται η παράνομη εργοδότηση που μαστίζει τη χώρα μας. Με αυτά τα δεδομένα, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι με την παράνομη εργοδότηση οι αριθμοί που αφορούν την εργασία αλλοδαπών στην Κύπρο θα ήταν ακόμα μεγαλύτεροι.
ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΥΣΩΝΑΣ
Ένα ακόμη ζήτημα το οποίο εξετάσαμε στην έρευνα μας για τα εργατικά ατυχήματα, είναι η καλοκαιρινή περίοδος και η εργασία σε συνθήκες καύσωνα. Είναι γεγονός ότι τους καλοκαιρινούς μήνες και όχι μόνο, στην Κύπρο επικρατούν αντίξοες καιρικές συνθήκες αφού το θερμόμετρο φτάνει στα ύψη. Οι μέρες που επικρατεί καύσωνας είναι αρκετές ωστόσο σε αυτά τα πλαίσια η εργασία συνεχίζεται κανονικά.
Με δεδομένα τα πιο πάνω, θέλαμε να διερευνήσουμε κατά πόσον μπορεί να υπάρχει κάποια συσχέτιση των εργατικών ατυχημάτων που αφορούν πτώσεις από ύψος και όχι μόνο, με τις συνθήκες καύσωνα που επικρατούν στο νησί την καλοκαιρινή περίοδο.
Όπως μπορείτε να δείτε στο πιο κάτω γράφημα, τα εργατικά ατυχήματα έχουν ιδιαίτερη έξαρση τους καλοκαιρινούς μήνες. Συγκεκριμένα, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο φαίνεται να σημειώνονται τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα, ενώ αρκετά ψηλά σε αριθμούς είναι και ο Άυγουστος, παρά το γεγονός ότι στον συγκεκριμένο μήνα συνήθως χρησιμοποιούνται άδειες από τους εργαζόμενους.
Την ίδια στιγμή, αρκετά είναι τα ατυχήματα και τους μήνες, Μάϊο, Σεπτέμβριο όπου σε πολλές περιπτώσεις επικρατούν ανάλογες καιρικές συνθήκες με τους καλοκαιρινούς μήνες.
Σύμφωνα με τους αριθμούς που παρουσιάζονται, φαίνεται να υπάρχει μια σχέση μεταξύ των εργατικών ατυχημάτων και των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν σε ορισμένους μήνες στην Κύπρο.
Για να επιβεβαιώσουμε την συγκεκριμένη υπόθεση, ήρθαμε σε επαφή με αρμόδιο στέλεχος της Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας (ΠΕΟ), το οποίο εργάζεται στο τμήμα ασφάλειας και υγείας της συντεχνίας και έχει καθημερινή τριβή με τα εργατικά ατυχήματα.
Όπως μας ανέφερε, τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των υψηλών θερμοκρασιών εκδίδονται σχετικές οδηγίες από το Υπουργείο Εργασίας για την ασφάλεια των εργαζομένων, ωστόσο αρκετοί εργοδότες δεν συμμορφώνονται.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που λάβαμε, η κατάσταση με το συγκεκριμένο θέμα επιδεινώνεται, αφού οι καταγγελίες που αφορούν εργασία σε συνθήκες καύσωνα αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Συγκεκριμένα, οι καταγγελίες για το 2020 ξεπέρασαν τις 10, παρά το γεγονός ότι έγιναν αυστηρές συστάσεις από το Υπουργείο Εργασίας στους εργοδότες.
ΞΕΚΑΘΑΡΗ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΑΛΛΑ...
Αξίζει να σημειωθεί, ότι η νομοθεσία περί ασφάλειας και υγείας στην εργασία (2015) είναι ξεκάθαρη όσων αφορά τις υποχρεώσεις των εργοδοτών έναντι των εργοδοτούμενων.
Συγκεκριμένα, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι υποχρεώσεις κάθε εργοδότη επεκτείνονται ώστε να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
(α) την παροχή και διατήρηση εγκαταστάσεων, συστημάτων και μεθόδων εργασίας τα οποία να είναι ασφαλή και χωρίς κινδύνους για την υγεία,
(β) τις διευθετήσεις που διασφαλίζουν την ασφάλεια και την απουσία κινδύνων για την υγεία σε σχέση με την χρήση, χειρισμό, αποθήκευση και μεταφορά αντικειμένων και ουσιών,
(γ) την παροχή, τέτοιων πληροφοριών, οδηγιών, εκπαίδευσης και επιτήρησης για την διασφάλιση της ασφάλειας και υγείας των εργοδοτουμένων του.
Το σχετικό απόσπασμα από τη νομοθεσία:
Για το συγκεκριμένο ζήτημα, το αρμόδιο στέλεχος της ΠΕΟ μας ενημέρωσε ότι αρκετοί εργαζόμενοι δεν είναι καταρτισμένοι για την εργασία τους με αποτέλεσμα να προκαλούνται εργατικά ατυχήματα.
Σε ερώτηση για τις επιπτώσεις που έχουν οι εργοδότες όταν διαπιστώνεται από το Υπουργείο Εργασίας και το τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας παραβίαση της νομοθεσίας, λάβαμε την απάντηση ότι λόγω οικονομικών εξόδων σε πολλές περιπτώσεις οι εργοδότες δεν οδηγούνται ποτέ στο δικαστήριο, ενώ ακόμα και όταν γίνει αυτό, την γλυτώνουν με πρόστιμα που δεν τους επιφέρουν ιδιαίτερες συνέπειες.
ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ...
Με βάση τα πιο πάνω δεδομένα και τις εξηγήσεις που μας δόθηκαν από αρμόδιο στέλεχος της ΠΕΟ, είναι ξεκάθαρο ότι αρκετά από τα εργατικά ατυχήματα σημειώνονται λόγω αμέλειας από πλευράς εργοδοτών. Επιπρόσθετα, αρκετοί είναι αυτοί που προσλαμβάνουν αλλοδαπούς εργάτες με σκοπό να τους εκμεταλλευτούν και να αποκομίσουν περισσότερο κέρδος.
Σε κάθε περίπτωση ισχύουν διαφορετικά δεδομένα, ωστόσο η αμέλεια φαίνεται να είναι εκεί, είτε αυτή αφορά παραβίαση των οδηγιών του Υπουργείου Εργασίας για τις συνθήκες καύσωνα, είτε την υποχρέωση των εργοδοτών να εκπαιδεύουν τα πρόσωπα που προσλαμβάνουν.
Με βάση τα όσα διαπιστώθηκαν κατά την διάρκεια της έρευνας μας, προτείνουμε κάποια μέτρα που θεωρούμε ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν ουσιαστικά στη μείωση των εργατικών ατυχημάτων.
1)Πιο εντατικοί έλεγχοι σε εργοτάξια και οικοδομές, όπου παρατηρούνται τα περισσότερα εργατικά ατυχήματα και αφορούν πτώσεις από ύψος.
2)Ουσιαστική παρέμβαση και έλεγχοι από το τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας έτσι ώστε να εντοπίζονται άμεσα παραβιάσεις που αφορούν εργασία σε συνθήκες καύσωνα.
3)Περισσότεροι αιφνιδιαστικοί έλεγχοι σε επιχειρήσεις, εργοτάξια και χώρους εργασίας με στόχο την πάταξη της παράνομης εργασίας και την εκμετάλλευση αλλοδαπών.
4)Τροποποίηση της νομοθεσίας έτσι ώστε να προνοούνται αυστηρότερες και παραδειγματικές ποινές για όσους παραβιάσουν τον νόμο περί ασφάλειας και υγείας στην εργασία.
5)Εξεύρεση πόρων από την Πολιτεία και το αρμόδιο Υπουργείο έτσι ώστε να οδηγείται ενώπιων του Δικαστηρίου και η τελευταία υπόθεση παραβίασης της νομοθεσίας.
Είναι ξεκάθαρο ότι τα εργατικά ατυχήματα μπορούν να μειωθούν δραστικά αν και εφόσον υπάρξει πραγματική βούληση από τις αρμόδιες αρχές προς αυτή την κατεύθυνση. Λύσεις υπάρχουν... θέληση;
Πηγές:
- Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου
1)Ειδική Ένότητα Έρευνας Εργατικού Δυναμικού, 2020 - Εργατικά ατυχήματα και προβλήματα που συνδεόνται με την εργασία.
2)Έρευνα εργατικού δυναμικού 1999-2020
-Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας - Ετήσιες εκθέσεις (2019, 2018, 2017,2016, 2015
-Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας - Στατιστικά στοιχεία (2018,2017,2016,2015,2014)
-Παγκύπρια Εργατική Ομοσπονδία (ΠΕΟ)
-Tμήμα Επιθεώρησης Εργασίας - www.cylaw.org